Dirençler ve Ohm Kanunu -1

Temel elektronik konusunda bir çok site bulabilirsiniz. Herkes kendi penceresinden bakarak anladığını anlatmaya çalışır. Ben de de bunu bulacaksınız. Biraz farklı gelebilir.
Konuları anlatırken çok derinlemesine inmeden elektronik öğrencisine anlatır gibi değil, hiç bilmeyen fakat Arduino gibi amatör sistemlere başlamak isteyen kişiler için pratik ve yüzeysel bilgilerle anlatmaya çalışacağım.

Direnç Nedir?: Klasik tarifi bir şeyi zorlaştırmak diyebiliriz. Elektronikte ise akımın geçmesine zorluk gösteren ve bu şekilde devrenizden geçen akımı sınırlayarak malzemelerinizin yanmadan zarar görmeden bir uyum içerisinde çalışmasını sağlayan komponenttir. Birimi OHM’dur ve R harfi ile ifade edilir. Ast katları ve üst katları vardır. Ast katları ve üst katları x1000 olarak büyür ve küçülür. 1000 Ohm =1Kilo Ohm , 1000000 Ohm=1Mega Ohm gibi çevrimler söz konusudur.

Burada akım dedik. Kısaca bunu da açıklayalım ki devreden ne geçtiğini hayal edebilesiniz.
bir devredeki elektronların hareketidir. bu hareketin de bir değeri vardır. AKIM = Amper A harfiyle temsil edilir. ( Bunu şimdilik aklınızda tutun yeter. )

Dirençler bacak telleri olan silindirik şekilde yapılıyordu ve üzerilerine yazı yazılması sorun teşkil ettiğinden RENK kodlaması geliştirildi. Bunun gibi başka komponentlerde de aynı tip renk kodlaması görebilirsiniz. Dikkat Tipi aynı gibi görünse de hepsi direnç değildir. 
Renk kodlaması basittir fakat bir çok kişi illaki bir programla hesaplamayı düşünür. 10 tane rengi ezberlemek zor gelebiliyor. Sanırım bunu çok kullandığınızda programa gerek olmadığını görebilirsiniz.


Yukarıdaki tabloyu ezberlemek ilk anda zor gelebilir belki bir süre sonra bu tabloya ihtiyacınız olmadığını fark edeceksiniz.
Ezberlemek için beyninizde ilişkilendirme yapabilirsiniz mesela kimlik numaranızı ve telefon numaralarınızı direnç renk kodları gibi çevirip kontrol etmek aklınızda kalması için bir yol olabilir. Ya da ilk zamanlar çevrenizdeki numaraları renk kodlarına çevirmek pratik yapmanızı sağlayabilir. 

Günümüzde dirençler bacaklı yani deliklere girebilen şekilde yapılabildiği gibi SMD olarak da yapılır. Bunlarda renk kodu olmasa da mantık yine aynıdır. yani 103 yazan bir SMD direnç görürseniz 3 renkli kodlamaya göre düşünüp 10_3 yerine ise 000 sıfır konularak toplam 10000R olan direnç 10K olarak söylenebilir.
Dirençler zorluk gösterir dedik. Aşağıdaki şekil mizahi olsa da bunu anlatıyor.
Her komponentin bir direnci vardır. 0R dediğimiz de bile bir dirençten bahsediyoruz. 0R direnç yokmuş gibi algılanmasın.
Bundan dolayı 0R ast katları vardır.
Şöyle düşünelim. piyasada 0R teller vardır devrelerimizde kısa devre olarak kullanırız. ya da PCB üzerindeki bakır yollar var. bunlar da kısa devre diye nitelendiriyoruz.
Ayrıca iletken dediğimizde de ne kadar iletken olduğunu düşünebiliriz. Bu da bize her malzemenin küçük de olsa bir direnci olduğunu gösterir.
Mesela bir pil aldınız bu pilin bile bir iç direnci vardır. Bir bobin gördünüz ve ölçü aleti ile ölçtünüz kısa devre gösteriyor. Bunu DC dediğimiz doğru akımda kullandığınızda gerçekten kısa devre gibi olduğunu görebilirsiniz. Bunu AC dediğimiz alternatif akımda kullanırsanız bir direnci olduğunu görebileceksiniz. Bobin konusunda bu daha geniş anlatılacaktır.
DC gerilim : PİL, AKÜ gibi cihazlardan elde edilen gerilimdir.
AC gerilim : Şehir şebekesi gerilimlere AC gerilim diyebiliriz.

DİRENÇ ÇEŞİTLERİ:
1-) Bacaklı dirençler : Karbon dirençler  ve metal filim dediğimiz dirençler bu görünümdedir içerik maddesi değişir. Metal filim dirençlerin tolerans değerleri daha düşüktür. hassas devrelerde kullanılır 237R gibi değerler olabilir.

2-) Değişken Direnç ( Potansiyometre ): Bu komponentler maksimum değere göre satılırlar 10k pot dediğinizde 0-10K arası ayar yapabilmenizi sağlar. Bunlar potansiyometre ve trimer pot ( trimpot ) diye anılırlar. Potansiyometre ayar yapabilmenizi sağlayan bir tutma koluyla gelir. trimmer pot dediklerimiz ise tornavida yardımıyla ayarlanabilen dirençlerdir.
Ayrıca bu pot sistemleri yuvarlak tip ve düz tip olarak satıldığı gibi Tüm değiştirilebilir dirençlerde kullanım olarak 2 tip olarak ayrılır.  LİNEER ve LOGARİTMİK.
Lineer : Fiziksel olarak hareket eşit bölüntülüdür. mesela 1/10 çevirdiğinizde 10K değerin 1K sına eşit olur.
Logaritmik : Bu ise fiziksel hareketin başlangıcı ve sonu arasında eşit ayar olmadığını gösterir. 1/10 çevirdiğinizde 1K dan daha düşük değer olabilir. toplamda 10K elde edeceksiniz fakat eşit harekette değil.
Trimmer pot ve pot dediğimiz ürünler sınırlı bölgede çalışıyor fakat bu sınır bazılarında 360 derece değildir. bunlara çok turlu pot diyoruz. Hassas ayar yapmak istiyorsanız çok turlu pot kullanırsınız.

3-) Reosta  Değişken direnç olarak adlandırılır Laboratuvarda ve büyük güçlerde kullanılabilir. Normalde kullandığımız pot ile aynı işlevi görür. Malzeme olarak tel sargısı kullanılır. Telin boyu arttıkça azaldıkça direnç değeri artar ve azalır. Üzerindeki tel ısıtıcılarda kullanılan teller gibidir.

4-) SMD Direnç : Bu tip dirençler yüzeye yapışan cinstendir. iki tarafında lehim yüzeyi bulunur ve bakır yollara direkt lehimlenir. SMD komponentler değişik boyutlarda yapılır ve bu boyutlara göre pcb üzerinde lehim adaları bırakılır. Bu boyutlar nelerdir derseniz bu sitede geniş açıklama bulacaksınız. SMD komponent paket boyutları.
Bu sitede ise aşağıda gördüğünüz değerleri nasıl hesaplıyacağınızı görebileceksiniz. 

4-) Çoklu Direnç. ( Network Resistor) : Bu tip dirençler Pcb üzerinde birbirine yakın aynı değerde olan yerlerde kullanılır.

Çoklu direnç paketlerinin içinde yukarıdaki gibi iç yapıları olabilir.

5-) LDR : Işığa duyarlı Direnç
Foto Direnç veya LDR (Işık Bağımlı Dirençler), direncin ışık şiddeti ile değiştiği bir komponenttir. Başka bir deyişle, direnç değerlerinin yüzeylerindeki düşen ışık ile değiştiği bu dirençler, Foto Direnç veya Foto İletken Hücre veya LDR (Işık Bağımlı Direnç) olarak adlandırılır. Bu tür dirençler yapmak için kullanılan malzemeye fotoğraf iletkenleri denir, örneğin kadmiyum sülfit, kurşun sülfür vb. Sağdaki görüntü ışık varken ve yokken test etme görüntüsüdür.

 

 

 

 

6-) Thermistor: Bu komponentler ısıya karşı duyarlıdır.İçlerindeki malzemenin tipine bağlı olarak NTC ( negatif ısı katsayılı direnç: Isı artınca direnç değeri azalır. ) ve PTC ( pozitif ısı katsayılı direnç: Isı artınca direnç değeri artar.) olarak adlandırılır. Resimde 10K NTC görüyorsunuz.

Bu konuda hazırlanmış sayfaya da bakmanızı tavsiye ederim.  

 

 

 

7-) Varistör (VDR) : Doğrusal olmayan bir direnç özelliği gösteren, gerilim kontrollü elektronik devre elemanıdır. Devredeki gerilim dalgalanmalarını söndürmek için kullanılan varistör, ismini“variable resistor” kelime grubundan almıştır. Varistörler, gerilim yükseldiğinde direnci azaltarak veya gerilim düştüğünde direnci artırarak voltaj dalgalanmalarını söndürebilmektedir Varistörler genellikle devreyi geçici aşırı gerilimlere karşı korumak (yani gerilim dalgalanmalarını söndürmek), böylece devrenin aşırı gerilim değişimlerinden dolayı zarar görmesini engellemek için kullanılmaktadır. Devrenizin besleme girişine paralel olarak konulur. Varistörler de direnç kodlaması gibi okunsa da okunan değer koruma gerilim değeridir. Birde Varistörün çapı kodlamada yer almaktadır. Aşağıda okunan varistörün açılımını görüyorsunuz.
Varistör değeri : 20D431K = 20mm çapında, %10 toleranslı, 430 volt varistor.
K: varistörün %10 tolerans
ilk iki sayı varistör gerilim değerleri ,son rakam ise çarpan demektir.
çarpan:0 = x0 , 1 = x10 , 2 = x100
431K= 43 x 10 = 430 volt korumaya sahiptir. Ayrıca baştaki 20D ise 20mm çaplı olduğunu gösterir. Resimdeki ise 14mm ve 390V k toleranslı olarak okunur.

Varistörler hakkında Ayrıntılı bilgiyi bu siteden öğrenebilirsiniz. 

 

 

Sizlere faydalı olabileceğini düşündüğüm bir programın download adresini buraya koyuyorum. Benzer programlar andoid ve Iphone için ücretsiz vardır.

 

Bir sonraki bölümde Direncin nasıl kullanılacağını ve OHM kanununu göreceksiniz.

TÜM DOKÜMANLARA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ. 

Konumuzla ilgili Elektrik Elektronik Uygulamaları kanalında hazırlanmış faydalı videolar size yardımcı olacaktır. Ayrıca kanalda bulunan diğer bir çok videoya göz atabilir, kanala ABONE olarak yeni eklenen videolardan haberdar olabilirsiniz.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.